به نقل از «باشگاه خبرنگاران»

پوست اندازی روابط آمریکا و عربستان در سایه فروش نفت

تاریخ انتشار: ۱۲ آبان ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۳۲۷۲۱۷

جهان بینی مقامات عربستان و آمریکا متفاوت شده است و در زیر چتر این نگرش دوگانه، مناسبات و نوع تعامل واشنگتن-ریاض تغییر می‌کند بطوریکه با پوست اندازی اساسی، از وضعیت وابستگی متقابل به سمت استقلال و یا حتی رقابت حرکت می‌کند.

نشریه آمریکایی فارن افرز در حوزه روابط بین الملل نوشت: روز پنجم اکتبر (چهار هفته پیش)، سازمان کشور‌های صادرکننده نفت، اوپک، و هشت کشور عضو آن توافق کردند که میزان تولید روزانه خود را ۲ میلیون بشکه کاهش دهند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

این تصمیم قابل پیشبینی بود، اما در عین حال، شوکه کننده بود. این تصمیم قابل پیشبینی بود، زیرا گروه اوپک پلاس با رهبری عربستان قبل از نشست اوپک اعلام کرده بود برنامه‌هایی برای کاهش تولید نفت خود دارد، اما این تصمیم شوکه کننده بود، زیرا واشنگتن و ریاض متحدان امنیتی نزدیک هم هستند و مقامات بلندپایه آمریکایی بار‌ها شخصاً از سعودی‌ها خواسته بودند تا تولید نفت را در سطح بالا نگاه دارند.. به استناد گزارش اخیر روزنامه نیویورک تایمز، مشاور بلندپایه جو بایدن رئیس جمهور آمریکا، حتی به این مسئله فکر می‌کردند که با سعودی‌ها توافقی خصوصی داشته باشند برای اینکه عربستان میزان عرضه نفتی خود را افزایش دهد، اما وقتی وزیر نفت عربستان در کنار معاون نخست وزیر روسیه که مشمول تحریم‌های آمریکا قرار گرفته اند، خبر کاهش تولید نفتی اوپک را اعلام کرد مقامات کاخ سفید بهت زده شدند.

تغییر رویکرد بایدن بیانگر قابل اتکا نبودن شراکت با ریاض است

تحلیلگران و سیاستگذاران آمریکایی با انتقاد از ریاض به علت «استقلال تعجب آورش» و از بایدن نیز به علت تلاش‌های «غیرموقر» در زمینه تلاش برای معامله انتقاد کردند. بایدن در زمان رقابت‌های انتخاباتی خود، غالباً اقدامات محمد بن سلمان ولیعهد عربستان را به علت کارنامه ضعیف حقوق بشری او، محکوم می‌کرد و پس از مدت‌ها و در ماه ژوئیه حاضر شد با او دیدار کند.

به نظر برخی از تحلیلگران، تصمیم عربستان برای کاهش تولید نفت آنهم پس از تغییر ۱۸۰ درجه‌ای رویکرد بایدن، گواه آشکاری است مبنی بر اینکه عربستان هرگز شریک قابل اتکایی نیست و دیدار بایدن با محمد بن سلمان یک اشتباه سیاسی بوده است. ناظران مسائل آمریکا درست می‌گویند که آمریکا تصمیماتی اتخاذ کرده که سبب ناراحتی سعودی‌ها شده است، اما باید به این نکته نیز توجه داشت که در داخل واشنگتن، شناخت کافی درباره نوع نگاه عربستان و تدوین سیاست‌های خارجی و اقتصادی آن وجود ندارد.

علت اصلی گسست روابط ریاض- واشنگتن، سیاست خارجی عربستان است

دولت بایدن در سند راهبرد امنیت ملی آمریکا که اخیراً منتشر کرده بر این نکته تمرکز داشته است که چگونه می‌توان رقابت مدیریت شده با چین را پیروز شد. در این سند کلیات ترجیحی کاخ سفید تبیین شده است مبنی بر اینکه شراکت‌های سیاسی و اقتصادی آمریکا در دو مسیر پیش برود. مسیر اول عبارتست از شراکت با کشور‌های دارای دموکراسی و مسیر دوم عبارتست از شراکت با کشور‌های فاقد دموکراسی که این شراکت در درون چارچوب نهاد‌های بین المللی پیگیری شود.

با آنکه هم دموکرات‌ها و هم جمهوریخواهان حمایتشان از روابط دوجانبه آمریکا و عربستان کاهش یافته است، اما علت اصلی گسست در روابط مذکور، احتمالاً این سیاست خارجی آمریکا نیست. این روابط در حال گسست است، زیرا تغییراتی در سیاست خارجی و داخلی خود عربستان در حال اتفاق افتادن است. عربستان به نظم ژئوپلیتیک در حال ظهور به چشم نظمی قابل چکش خوردن و منعطف نگاه می‌کند که بخش‌های درهم تنیده متعددی دارد.

محمد بن سلمان معتقد است ریاض حق دارد با مجموعه متغیری از شرکاء همکاری کند تا منافع اقتصادی خودش را تامین کند و به خروجی‌های سیاسی مدنظرش برسد. او معتقد است عربستان باید با شدت و حدت از اقتصاد خودش در شرایطی محافظت کند که بازار انرژی جهان و تقاضا برای نفت نوسان دارد. اگر این جریان موفق شود، هیچکس نمی‌تواند مانع از آن شود که عربستان در مسیر عطش خودش برای دنبال کردن مسیر استقلال و طلایه داری نوعی متفاوت از توسعه اقتصادی حرکت کند. این همان چشم اندازی است که به صورت رویا مدنظر جنبش عدم تعهد بوده است و تنها تفاوت این جریان آن است که ویژگی وحدت بخش آن فرصت طلبی ملی گرایانه است و نه بیداری پسااستعماری.

تلاش محمد بن سلمان برای ورود به اقتصاد‌های بازار محور

شاید حق با بن سلمان باشد. جهان وارد یک دوره از ناامنی در حوزه انرژی شده است و در حداقل بیست سال آینده، برای سوخت‌های فسیلی تقاضا وجود خواهد داشت و همین وضعیت سبب می‌شود عربستان قدرت بیشتری داشته باشد. نظام بین المللی نیز سیال‌تر شده است. اقتصاد‌های بازار محور درحال ظهور به صورت عام و عربستان به صورت خاص، می‌توانند نقشی جدیتر در امور جهان ایفا کنند.

به نظر ریاض، آینده متعلق به اقتصاد‌های بازار محور در حال ظهور است. در فاصله سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۱ این کشور‌ها حدود ۶۷ درصد رشد جهانی در زمینه تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص دادند. پیشبینی می‌شود در سال‌های آینده این کشور‌ها هرسال به صورت متوسط ۳.۹ درصد رشد اقتصادی داشته باشند که این رقم بسیار بیشتر از میزان رشد کشور‌هایی است که در سازمان همکاری و توسعه اقتصادی حضور دارند و کشور‌های مذکور بتوانند سهم قابل توجهی از تجارت جهانی را نیز به خود اختصاص دهند. این بلوک شامل عربستان نیز می‌شود.

روابط عربستان و روسیه در اوپک پلاس، نماد نگرش جدید ریاض

تصمیم سال ۲۰۱۶ ریاض برای هماهنگ کردن اوپک با کشور‌های غیرعضو اوپک و تشکیل گروه اوپک پلاس، دقیقاً از این نوع برنامه ریزی‌ها و سیاست گذاری‌های ریاض است. اوپک پلاس نه جایگاه ایدئولوژیک دارد و نه مثل تعهدات پیمان‌ها است بلکه ائتلافی از کشورهاست که تمایل دارند وقتی منافع مشترکشان ایجاب می‌کند با یکدیگر روابط تجاری داشته باشند. این کشور‌ها حاضرند حتی ایالات متحده را برای نیل به اهدافشان به چالش بکشند. شراکت عربستان و روسیه که به عنوان بخشی از برنامه اوپک پلاس شروع شد، به صورت خاص نماد و نشانه‌ای است دال بر نگرش جدید عربستان در حوزه سیاست خارجی آن است.

برای عربستان فقط مسئله از منظر اقتصادی مطرح نبود بلکه اقدامی برای حفظ خودش بوده است. در دهه گذشته، ایالات متحده تولید مقادیر بیشتر و بیشتری از نفت را از منابع نفت صخره‌ای خود شروع کرد و این نفت را به صورت انبوه وارد بازار‌های جهانی کرد که نتیجه آن کاهش قیمت‌ها بود. این مسئله سبب به چالش کشیده شدن نقش سنتی عربستان به عنوان منبع غالب برای تامین نفت در بازار‌های جهانی شد و نقش ریاض را برای کنترل عرضه جهانی نفت تضعیف کرد. عربستان حالا با همراهی با روسیه می‌تواند اهرم کنترل شده تری را برای تحمیل قیمت نفت در بازار‌های جهانی بوجود بیاورد.

بیشتر بخوانید:

عربستان: تصمیم اوپک پلاس صرفاً یک تصمیم اقتصادی بود بایدن: آنچه عربستان با روسیه انجام داد، عواقبی خواهد داشت انتقاد عربستان از آمریکا به خاطر تخلیه ذخایر استراتژیک نفت خود

تا دو سال پیش شراکت روسیه و عربستان کمتر قابل تصور بود، اما حالا این دو کشور، به شراکت با هم به چشم بهترین راه برای حرکت در اقتصاد جهانی می‌نگرند که به نفت نیاز دارد، اما به علت شرایط گذار در حوزه انرژی، به سرمایه گذاری در این زمینه اکراه دارد. به همین علت است که این دو کشور به هم چسبیده اند. از منظر اقتصادی نیز باید گفت تهاجم روسیه به اوکراین سبب شده است سعودی‌ها دلایل توجیهی بیشتری برای حفظ این شراکت داشته باشند. ریاض به اقدامات هماهنگ شده غرب برای کنترل واردات انرژی از روسیه و سرکوب این روند و همچنین تعیین سقف قیمت برای نفت روسیه به چشم تهدیدی برای اقتصاد عربستان نگاه می‌کند.

بی تردید واشنگتن برای این محاسبات اقتصادی ریاض، اصلاً صبر ندارد. واشنگتن به اقدامات عربستان در زمینه کاهش تولیدات نفتی خود به چشم سیلی به صورت شراکت آمریکا و عربستان نگاه می‌کند. اما از نگاه محمد بن سلمان، ریاض می‌تواند با هرکشوری که تشخیص بدهد کار کند.

آینده نامعلوم سیاست خارجه عربستان

بسیاری از سیاستگذاران آمریکا از کاخ سفید خواسته اند تا به محمد بن سلمان نشان دهد که این رویکرد او ممکن است جواب ندهد و این خطر را به همراه داشته باشد که میزان فروش تسلیحات آمریکا به عربستان کاهش یابد یا کلاً متوقف شود. باآنکه بی تردید ریاض دوست دارد به خرید تسلیحات آمریکا ادامه دهد، محمد بن سلمان احتمالاً این تهدید را چندان نگران کننده نمی‌داند. صنایع نظامی و تسلیحاتی آمریکا در کنگره صاحب نفوذ هستند. این صنایع خطوط تولیدی دارند که عامل اشتغال هزاران آمریکایی است.

عربستان می‌داند که اگر ایالات متحده فروش تسلیحات خودش به این کشور را قطع کند، ریاض گزینه جایگزین نخواهد داشت. بی تردید روسیه قادر نیست نیاز‌های عربستان را در این زمینه مرتفع کند. از اینرو، عربستان در تلاش است تحول اقتصادی خود را تسریع کند تا بتواند اقتصاد خودش را به صورت فشرده تری با بازار‌های اصلی جهان مرتبط کند.

مشخص نیست حاکمان سعودی دربرنامه‌های خود موفق شوند یا خیر. اما کاملا روشن است که نگاه حاکمان سعودی و آمریکا کاملا متفاوت است و آن‌ها برای دو اقتصاد جهانی متفاوت با هم آماده می‌شوند. ممکن در آینده نزدیک واشنگتن و ریاض، یکدیگر را در بازار نفت و مدل‌های توسعه اقتصادی رقیب هم و نه شریک ببینند.

باشگاه خبرنگاران جوان بین‌الملل اقتصاد بین الملل

منبع: باشگاه خبرنگاران

کلیدواژه: روابط عربستان و آمریکا اوپک پلاس بازارهای جهانی نفت روابط عربستان و روسیه محمد بن سلمان سیاست خارجی داشته باشند کاهش تولید تولید نفت اوپک پلاس سعودی ها کشور ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.yjc.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «باشگاه خبرنگاران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۳۲۷۲۱۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

بوی گشایش ارزی از ریاض می‌آید

داده‌های خبری نشان می‌دهد که کشور‌های منطقه بعد از تحرکات ضد اسرائیلی ایران در صدد نیستند که روابط اقتصادی خود را با تهران محدود کنند بلکه آن‌ها تمایل دارند که حتی به ایران نزدیک‌تر ازگذشته شوند.

به گزارش آرمان ملی، اقدامات تهران علیه اسرائیل اگر چه از منظر رسانه‌ای بازتاب گسترده‌ای پیدا کرد، اما به این علت که موافقان اسرائیل و مخالفان تهران در چهار سوی جهان درصدد هستند که خطر موشکی و پهپادی ایران را زنده نگاه دارند، همواره این تحلیل وجود دارد که بعد از اقدام اخیر تهران؛ غربی‌ها و حتی کشور‌های همسایه در ارتباط با تهران به این سمت حرکت خواهند کرد که فشار اقتصادی بیشتری به ایران وارد شود؛ اما این مورد ظاهر قضیه است، چرا که داده‌های خبری نشان می‌دهد که کشور‌های منطقه بعد از تحرکات ضد اسرائیلی ایران در صدد نیستند که روابط اقتصادی خود را با تهران محدود کنند بلکه آن‌ها تمایل دارند که حتی به ایران نزدیک‌تر ازگذشته شوند. در گزارش زیر تلاش خواهد شد داده‌های مختلف در این ارتباط بررسی شود.

پالس مذاکرات هسته‌ای

هر چند در خبر‌ها آمد که مذاکرات هسته‌ای که با پا درمیانی کشور‌های عربی آغاز شده بود بعد از عملیات ۷ اکتبر متوقف شده است، اما بعد‌ها مشخص شد که شاید مذاکرات در حد و وسعت گذشته نبوده است، اما همواره پالس‌هایی دو طرفه برمبنای همان مذاکرات قبلی بین طرفین وجود داشته است اخیرا هم که اعلام شده گروسی مدیرکل آژانس به تهران خواهد آمد.

همچنین آژانس در این مدت قطعنامه‌ای علیه ایران تصویب نکرده و دورنمای همکاری بین ایران و این نهاد نیز اگر چه روشن نیست، اما به تاریکی هم نگراییده است. تمامی این موارد نشان می‌دهد غربی‌ها قصد توافق با ایران را دارند و حوادث اخیر در خاورمیانه نیز تردیدی در آن‌ها برای توافق در زمینه هسته‌ای ایجاد نکرده است. ضمن اینکه آنها، چون قدرت موشکی ایران را دیده‌اند تمایل دارند که ایران، هسته‌ای نشود چرا که در این صورت شرایط برای آن‌ها سخت‌تر خواهد شد. از این رو تمایل به توافق با ایران را بیش از گذشته می‌توان در غربی‌ها شاهد بود.

پالس‌های ارزی

از سوی دیگر به علت اینکه تنش‌ها بین ایران و اسرائیل بالا گرفته بود این تنش‌ها به بازار ارز منتقل شد، اما با فروکش کردن زمینه‌های تنش موجب شد به یکباره شاهد کاهش قیمت دلار باشیم. در این معنا که حتی این امکان وجود داردکه قیمت دلار به پایین‌تر از قیمت تنش بین ایران و اسرائیل هم برسد. چرا که ایران به اثبات رساند که آمادگی هرگونه مقابله با دشمن را دارد و خاک تهران نیز قابل دسترس برای دشمنان نیست. از این منظر نوعی امنیت روانی در اقتصاد ایران ایجاد شده است و به همین علت دلار تمایل به کاهندگی بیشتر را فریاد می‌زند.

توافقات ایران و عربستان

البته از سوی کشور‌های منطقه نیز نگاه جدیدی نسبت به ایران ایجاد شده است. در این معنا که آن‌ها تمایلات خود را برای افزایش سطح تعاملات اقتصادی با ایران افزایش داده‌اند. اخیر اجلاسی به مناسبت پنجاهمین سال تاسیس بانک مرکزی عربستان در ریاض برگزار شده که مقامات اقتصادی ایران نیز به آن دعوت شده‌اند.

خاندوزی، وزیر اقتصاد و محمد رضا فرزین، مدیر کل بانک مرکزی ایران برای شرکت در این اجلاس به عربستان سفر کرده‌اند.

احسان خاندوزی روز گذشته با انتشار تصویری از جلسه با همتای عربستانی اعلام کرد: گفت‌وگوی بسیار سازنده‌ای انجام شد و فیصل ابراهیم با هر ۵ پیشنهاد ایران موافقت کرد و بر تدوین نقشه‌راه همکاری‌های اقتصادی بخش دولتی - خصوصی و سرعت در اجرای آن تاکید کرد.

براساس این گزارش، محسن کریمی معاون بین‌الملل بانک مرکزی هم اعلام کرد: در حاشیه اجلاسیه بانک توسعه اسلامی، زمینه‌ای فراهم شد تا با مقامات و بانک‌های مرکزی کشور‌های مختلف گفتگو شود. در نتیجه این مذاکرات، اتفاقات خوبی در خصوص گشایش منابع مسدود شده صورت پذیرفت که درآینده خبر‌های خوبی ارائه می‌شود.

وی ادامه داد: با پیگیری بانک مرکزی، ارز حج سال جاری از محل منابع مسدود‌ شده ارزی ایران، پرداخت و منتقل شد. همچنین روابط پایدار پولی - بانکی ایران و عربستان در دستور کار تهران و ریاض قرار گرفت البته این مورد تنها یکی از مواردی است که تهران و ریاض در مورد آن توافق کردند. قطعا ۴ توافق قبلی هم می‌تواند به اندازه این توافق که نیاز ارزی ایران را کم می‌کند بر وضعیت بازار ارز در ایران اثر‌گذار باشد.

کورسوی امید

تمامی نشانه‌های فوق بیانگر آن است که کورسویی از امید برای کاهش فشار‌های اقتصادی و ارزی در حال نمایان شده است و به رغم برخی بدبینی‌ها که بر اساس آن حتی پیش بینی می‌شد بعد از وقایع اخیر به تهران فشار خواهند آورد، ظاهرا اینگونه نشده چرا که اگر حتی آمریکا می‌خواست فشار‌ها را بر ایران افزایش دهد حداقل مانع توافقات ایران با عربستان می‌شد؛ لذا می‌توان پیش بینی کرده آینده بهتری در پرتوی تعاملات منطقه‌ای در انتظار تهران است.

عربستان به دنبال منافع خود

البته بهبود رابطه ایران و عربستان و کاهش تحریم‌های تهران نفع زیادی برای ریاض دارد. عربستان قصد دارد با اسرائیل رابطه برقرار کند و در پس این تلاش هم به دنبال نفع اقتصادی خود است. ریاض در موضوع فلسطین به دنبال پیاده‌سازی دکترین ملک عبدا... است و اخیرا هم صراحتا اعلام کرده که تا زمانی که طرح دو کشور به نتیجه نرسد در ارتباط با رابطه با اسرائیل تصمیم نخواهد گرفت.

آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا روز دوشنبه در ریاض گفت آمریکا به مراحل پایانی توافق امنیتی با عربستان سعودی نزدیک است و اگر عربستان روابط خود با اسرائیل را عادی کند، این توافق امنیتی به عربستان پیشنهاد می‌شود.

بلینکن فاش کرد که قرار بود در ‍۱۰ اکتبر سال گذشته میلادی در عربستان سعودی و اسرائیل حضور داشته باشد تا به طور خاص بر بخش فلسطینی توافق عادی‌سازی روابط عربستان و اسرائیل تمرکز کند چرا که این بخش یک جزء اساسی از آن است. اما این اتفاق به دلیل حملات ۷ اکتبر (۱۵ مهر) حماس به اسرائیل رخ نداد. در اینجا به نظر می‌رسد عربستان با نیت‌هایی که در سر دارد از واکنش تهران در ارتباط با طرح دو کشور و ارتباطش با اسرائیل نگران است لذا هیچ بعید نیست برای اینکه ارتباطش با تهران تحت شعاع ارتباط با اسرائیل قرار نگیرد بخواهد به تهران در ارتباط با شرایط نگاه مثبت اقتصادی پالس‌های مثبت بفرستد.